تأثیر کاربری‏های مختلف بر برخی از شاخص‏های کیفیت خاک در منطقه‏ی فومن

کیفیت خاک ظرفیت نوع ویژه‏ای از خاک برای کاربرد آن در زیست بوم‏های طبیعی یا مدیریت شده است و یکی از مهم‏ترین عوامل مورد بررسی در ارزیابی مدیریت خاک و پایداری محیط زیست به شمار می‏رود. افزایش فشار‏های ناشی از رشد جمعیت، دخالت روز‏افزون انسان در اکوسیستم‏های طبیعی و تغییر ویژگی‏های ذاتی خاک، نیاز به بررسی اثرات تغییرات کاربری بر کیفیت خاک را افزایش داده است. تأثیر نوع کاربری اراضی بر نحوه‏ی عملکرد خاک در طبیعت، از طریق ارزیابی شاخص‏های کیفیت خاک صورت می‏پذیرد. این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربری‏های مختلف بر برخی از شاخص‏های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی کیفیت خاک در دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی‏متری در بخشی از اراضی کشاورزی شهرستان فومن، واقع در استان گیلان، انجام گردید. برای مطالعه، سه کاربری چای، شالیزار و باغ هم‏جوار، که به مدت طولانی تحت کشت قرار داشته و از نظر خصوصیات اقلیمی و فیزیو‏گرافی مشابه بودند، در منطقه فوق‏الذکر انتخاب شدند. مجموعا 24 نمونه در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار از کاربری های مورد مطالعه جمع آوری گردید. برخی از خصوصیات خاک، شامل ماده آلی، ازت کل، پتاسیم و فسفر قابل دسترس، کلسیم و منیزیم تبادلی، ph، هدایت الکتریکی عصاره ی اشباع خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل، میانگین وزنی قطر خاکدانه، بافت خاک، جرم مخصوص ظاهری، رطوبت اشباع، ظرفیت آب قابل دسترس و تنفس میکروبی خاک به روش های مرسوم آزمایشگاهی اندازه‏گیری شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‏دهد که سه کاربری مورد مطالعه اختلاف معنی‏دار آماری از نظر میزان هدایت الکتریکی اشباع در هر دو عمق و رطوبت اشباع و جرم مخصوص ظاهری در عمق 15-0 سانتی‏متری نداشتند. هم‏چنین کاربری باغ بیش‏ترین مقدار ماده آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، کلسیم و منیزیم تبادلی، پتاسیم و فسفر قابل دسترس، ازت کل، میانگین وزنی قطر خاکدانه‏ها و تنفس میکروبی را نسبت به دو کاربری دیگر در هر دو عمق مورد بررسی نشان داده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، به طور کلی می توان نتیجه گرفت، عملیات کشاورزی شدید و دراز مدت به ویژه در مورد کاربری شالیزار که کشت مرسوم منطقه نیز می باشد، در نهایت می تواند موجب کاهش کیفیت و افزایش تخریب خاک شده و پیامد های نا مطلوبی را به دنبال داشته باشد که برای توسعه و سلامت محیط یک تهدید محسوب می گردد، بنابراین نیاز است تا مدیریت پایدار خاک گسترش یابد.